Wilhelm & Cecilie
ꜛ Als patrones van de Bund Königin Luise houdt prinses Cecilie een toespraak tijdens een bijeenkomst in Potsdam, 1932. Rechts staat de ex-kroonprins
De Bund Königin Luise is een monarchistische vrouwenorganisatie die tussen 1923 en 1934 als verlengstuk van de Stahlhelm fungeert. In 1933 is de Bund met 200.000 leden één van de grootste vrouwenorganisaties in Duitsland. In 1934 wordt hij, net als de Stahlhelm, in het kader van de ‘gelijkschakeling’ opgeheven.
Bundesarchiv, Bild 183-2003-1014-500. Fotograaf: Walter Eichgrün
Kroonprins Wilhelm(1882 – 1951)
Na de Duitse nederlaag in de Eerste Wereldoorlog vlucht kroonprins Wilhelm, net als zijn vader, naar Nederland en leeft op het eiland Wieringen in ballingschap. Nadat hij aan minister- president Gustav Streseman (1878 – 1929) heeft beloofd zich politiek afzijdig te houden, krijgt hij in 1923 toestemming om naar Duitsland terug te keren. De eerste jaren houdt de kroonprins zich aan deze belofte maar als Streseman in oktober 1929 overlijdt, veranderen de zaken.
De kroonprins pleit voor een volksmonarchie, naar het Italiaanse voorbeeld van de fascistische leider Benito Mussolini: door een verbond tussen de monarchie en een fascistische massabeweging zou het keizerrijk moeten worden hersteld. Tijdens de verkiezingen voor Rijkspresident in 1932 stelt de kroonprins zich kandidaat en gooit hij het op een akkoordje met Adolf Hitler; na de overwinning zou de kroonprins Hitler benoemen tot ‘zijn’ kanselier. Als ex-keizer Wilhelm II zijn zoon verbiedt mee te doen aan de verkiezingen, kondigt de kroonprins publiekelijk aan Hitlers kandidatuur te steunen.
Na Hitlers machtsovername is de kroonprins aanwezig bij nationaalsocialistische massabijeenkomsten. Hoewel hij nooit lid wordt van de NSDAP, is hij tussen mei 1933 en juli 1936 wel actief bij de Motor-SA en het Nationalsozialistischer Kraftfahrerkorps, twee onderdelen van de nazipartij die zijn gericht op het stimuleren van gemotoriseerd vervoer.
Kroonprinses Cecilie (1886 – 1954)
Met het oog op het herstel van de monarchie begint de echtgenote van Wilhelm, kroonprinses Cecilie, al vroeg in de jaren twintig met de opbouw van een netwerk van koningsgezinden. Op het naar haar vernoemde paleis Cecilienhof in Potsdam nodigt zij rechtse politici uit. Bovendien is de prinses patrones van de in 1923 opgerichte Bund Königin Luise, een monarchistische vrouwenorganisatie met als doel ‘Duitsland van zijn interne en externe vijanden te bevrijden’. In de jaren twintig is het de enige vereniging in Duitsland die vrouwen van Joodse afkomst en ‘andere vreemde rassen’ uitsluit van lidmaatschap.
ꜛ Jan Lutz, spotprent van de kroonprins, Wieringen, februari 1919
De ex-kroonprins Wilhelm vlucht op 13 november 1918 naar Nederland. Tot zijn terugkeer naar Duitsland in 1923 woont hij op het toenmalige eiland Wieringen in ballingschap. De spotprent toont de kroonprins op schaatsen, een Nederlandse sport bij uitstek.
Collectie Museum Huis Doorn
ꜛ Ex-kroonprins Wilhelm na het verlaten van het stembureau in de Mirbachstrasse in Potsdam bij de tweede ronde van de Rijkspresidentsverkiezingen. De kroonprins laat zich fotograferen met verkiezingsmedewerkers van Adolf Hitler, 10 april 1932
Süddeutsche Zeitung Photo
ꜛ E. Schilling, ‘Die Genadenlosen’, spotprent van kroonprins Wilhelm en Adolf Hitler, Simplicisimus, 1 mei 1932
De spotprent gaat in op het quasi-absolutistische, door God geschonken keizerschap zoals Wilhelm II dat voorstond en een ‘nieuw’ dictatorschap op basis van de volksmassa. De kroonprins had in april 1932 willen deelnemen aan de Rijkspresidentsverkiezingen maar moest zich na een verbod van zijn vader uit Doorn terugtrekken.
Onder de prent staat de volgende tekst: “Ja, Keizerlijke Hoogheid, het zou aangenamer zijn als men in plaats van bij de gratie van de meerderheid nog bij de gratie Gods aan de macht kwam” – “Maar helaas, beste heer Hitler, kun je op geen van beide rekenen…”
Herzogin Anna Amalia Bibliothek, Weimar
ꜛ Ex-kroonprins Wilhelm arriveert op een dag van de Stahlhelm in Hannover, september 1933
Scherl/Süddeutsche Zeitung Photo
ꜛ Ex-kroonprins Wilhelm in het uniform van de Motor-SA, omstreeks 1933
BPK, No. 30002549/Fotograaf: Ursula Blau
ꜛ Ex-kroonprins Wilhelm en Hermann Göring vóór de Berliner Dom tijdens de herdenkingsdienst voor Hans Maikowski en Josef Zauritz, 5 februari 1933
De ex-kroonprins woont in de jaren dertig verschillende nazi-bijeenkomsten bij, zoals de herdenkingsdienst in de Berliner Dom voor politieagent Josef Zauritz en SA-Sturmführer Hans Maikowski. Beide komen in de nacht van 30 op 31 januari om het leven bij een vuurgevecht tussen leden van de Sturmabteilung (SA) en de Kommunistische Partei Deutschlands (KPD).
De nationaalsocialistische propaganda maakt van Maikowski een martelaar. Adolf Hilter, Hermann Göring en Joseph
Goebbels organiseren op 5 februari een staatsbegrafenis voor beide slachtoffers. Tijdens de begrafenis legt de kroonprins kransen bij de doodskisten van Maikowski en Zauritz.
Collectie NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, Amsterdam