Dag van Potsdam
ꜛ Ansichtkaart van Hans vom Norden, uitgegeven naar aanleiding van de Dag van Potsdam
De nationaalsocialistische propaganda plaatst Hitler in de Pruisische traditie: ‘Wat de koning (Frederik de Grote) veroverde, de vorst (Otto von Bismarck) vormde, de veldmaarschalk (Paul von Hindenburg) verdedigde, redde en verenigde de soldaat (Adolf Hitler)’.
Deutsches Historisches Museum, Berlijn
De Dag van Potsdam is een door de nationaalsocialisten georganiseerd propagandaspektakel ter gelegenheid van de opening van de nieuwgekozen Rijksdag op 21 maart 1933. Met de bijeenkomst in de Garnisonskirche willen de nationaalsocialisten laten zien dat het ‘nieuwe’ nationalistische Duitsland een voortzetting is van de ‘oude’ Pruisische monarchie.
De Garnisonskirche, begin achttiende eeuw in opdracht van de koningen van Pruisen gebouwd, is een symbolische plek voor het oude Pruisen. Zelfs de datum is bewust gekozen: 21 maart is de verjaardag van de opening van de eerste Rijksdag na het uitroepen van Duitse rijk in 1871. Rijkspresident Paul von Hindenburg belichaamt de verbinding tussen het oude koninkrijk Pruisen en het ‘nieuwe Duitsland’. Tijdens de ceremonie wordt de traditie door hem benadrukt, doordat hij, gekleed in het uniform van Pruisisch veldmaarschalk, met zijn maarschalksstaf een groet brengt aan een lege troon voor de verbannen keizer Wilhelm II. Achter de lege troon zitten de kroonprins, kroonprinses en twee van hun kinderen. De aanwezigheid van de familie is voor de nationaalsocialisten van groot belang. Het moet ervoor zorgen dat het draagvlak voor het nationaalsocialistische regime breder wordt.
Na patriottistische toespraken wordt de ceremonie in de kerk afgesloten met een kranslegging bij de graven van de Pruisische koningen Friedrich Wilhelm I, de soldatenkoning, en zijn zoon Frederik de Grote. Daarna neemt Paul von Hindenburg buiten een ereparade af, waarin niet alleen het leger maar ook politie-eenheden, de Sturmabteilung (SA), de Schutzstaffel (SS), de Stahlhelm en andere paramilitaire groeperingen meelopen.
Twee dagen na de Dag van Potsdam aanvaardt het Duitse parlement de Machtigingswet. Met deze wet kan Hitler zonder het parlement wetten en decreten uitvaardigen en is de democratie afgeschaft.
Het Derde Rijk is een feit.
ꜛ Hermann Seehafer, ‘Het masker valt’, anti-nationaalsocialistische spotprent over de unie tussen het nationaalsocialisme en de Pruisische traditie tijdens de Dag van Potsdam, 1933
Het nationaalsocialisme, in de persoon van een man met een karikaturale kop, draagt een masker van Frederik de Grote, de beroemde en succesvolle Pruisische koning die destijds in de Garnisonkirche in Potsdam begraven lag.
Akg-images
ꜛ Rijkskanselier Adolf Hitler en ex-kroonprins Wilhelm in gesprek vóór de Garnisonkirche tijdens de Dag van Potsdam, 21 maart 1933
Bundesarchiv, Bild 102-14437/ Fotograaf: Georg Pahl
ꜛ Rijkskanselier Adolf Hitler buigt voor rijkspresident Paul von Hindenburg tijdens de Dag van Potsdam, 21 maart 1933
Hindenburg, in het uniform van generaal-veldmaarschalk en met een Pruisische Pickelhaube, vervult tijdens deze opening van de nieuwgekozen rijksdag de rol van ‘Ersatzkaiser’. Met zijn buiging toont Hitler zijn respect voor de Pruisische geschiedenis.
Bundesarchiv, Bild 183-S38324
Dit is alleen maar om de Republiek salonfähig te maken.’